Top 12 Món ăn Tết truyền thống của các dân tộc Việt Nam

Khi Tết đến, các bản làng người Thái ở Mai Châu tràn ngập hương thơm nồng nàn từ thịt, cá ướp gia vị rừng, được đồ chín hoặc sấy khô trên bếp than hồng. Xôi ngũ sắc, nấu từ nếp nương dẻo thơm, cùng với các món cá đặc trưng như cá nướng nguyên con, cá đồ, cá sấy, cá sả, cá độn cơm, cá mọc, cá gói tro bếp, và lạp cá “pa lạp”, tạo nên hương vị Tết độc đáo, không thể lẫn vào đâu được. Đây không chỉ là món ăn mà còn là nét văn hóa đặc sắc của người Thái.

Đối với người Dao, Tết là thời điểm để gia đình sum họp, nghỉ ngơi sau một năm lao động vất vả. Đây cũng là dịp để báo cáo với tổ tiên về những thành tựu trong năm và cầu mong một năm mới đầy may mắn. Người Dao rất coi trọng việc thờ cúng tổ tiên với các lễ vật như thịt lợn, thịt gà trống, bánh chưng gù, bánh dày, và rượu. Đặc biệt, các thầy tạo (thầy cúng) và già làng thường tổ chức dạy chữ nho đầu xuân cho thế hệ trẻ ngay tại nhà mình.

Một món ăn không thể thiếu trong ngày Tết của người Dao Tiền là vại thịt lợn chua (ò sui). Món ăn dân dã này được chế biến từ thịt lợn, muối tinh, và cơm tẻ nguội, ăn kèm với lá lốt và lá prăng lẩu, chấm chanh ớt để tăng thêm hương vị đậm đà, khó quên.

Người Mường nổi tiếng với những món ăn độc đáo, thơm ngon và đậm đà bản sắc. Dù là bữa cơm hàng ngày hay mâm cỗ ngày Tết, họ đều chế biến và trình bày một cách tinh tế, đúng với truyền thống. Giống như người Kinh, bánh chưng là món không thể thiếu trong ngày Tết của người Mường. Trước Tết 2-3 ngày, cả bản cùng nhau gói bánh, tạo nên không khí vui tươi, nhộn nhịp như ngày hội.

Người Mường quan niệm rằng: Thịt phải được bày trên lá chuối để giữ nguyên hương vị; mâm cỗ phải đủ dinh dưỡng, cân bằng vị chua, cay, ngọt, mặn, chát; và phải được thưởng thức trong không gian thoáng đãng, cùng bạn bè, khách quý. Những món ăn Tết đặc trưng của người Mường bao gồm: Pẻng năng (bánh nẳng), Cá ướp chua, Chả rau đáu..., tạo nên một bữa tiệc đậm đà và ý nghĩa.

Người Cơ Tu ở Nam Giang gọi Tết là Cha Pổiq hoặc Cha Pling, còn ở Đông Giang và một số vùng khác gọi là Cha Pruôt. Dù tên gọi khác nhau, nhưng “Pling” hay “Pruôt” đều mang ý nghĩa là Tết, đồng thời là dịp tổng kết một năm với những thành quả hoặc khó khăn đã trải qua. Người Cơ Tu vẫn giữ được nét văn hóa Tết riêng biệt, dù hiện nay họ cũng đón Tết cổ truyền như người Kinh. Đặc biệt, rượu là thứ không thể thiếu trong ngày Tết của họ.

Hai loại rượu truyền thống nổi tiếng của người Cơ Tu là rượu Tà vạt và rượu cần. Bên cạnh đó, bánh Avị cuốt (bánh sừng trâu) là món không thể thiếu trong mâm lễ cúng dâng lên Giàng. Mâm cỗ Tết của người Cơ Tu luôn phong phú với các món truyền thống như bánh sừng trâu, thịt nướng ống, thịt xông khói, cơm lam, thịt cá, thịt đông, và các loại rượu tự làm. Tất cả được chế biến với hương vị đặc trưng, kết hợp với hương thơm của tiêu rừng và lá rau rừng tự nhiên. Trong 3 ngày Tết, người Cơ Tu cùng nhau ăn uống, vui chơi, tận hưởng thành quả sau một năm lao động vất vả.

Trong không khí ấm cúng của ngày Tết, món canh bột lá yao truyền thống của người Ê Đê không chỉ làm ấm lòng những người con xa xứ trở về mà còn gắn kết các thành viên trong gia đình. Để nấu món canh này, người nấu phải khuấy đều tay và canh lửa cẩn thận để tránh canh bị đặc hoặc khét. Khi thưởng thức, canh bột lá yao thường được ăn kèm với cơm và các món truyền thống khác như cà đắng giã muối ớt, đu đủ giã kiến vàng, lá mì xào, và xôi nếp hấp. Hương vị đắng nhẹ của cà, cay nồng của ớt, sệt sệt của nước canh, béo ngậy của thịt, và thơm dịu của lá yao hòa quyện tạo nên một trải nghiệm ẩm thực khó quên.

Bên ché rượu cần ấm nóng, người Ê Đê quây quần bên nhau, cùng thưởng thức bữa ăn ngày Tết và trò chuyện rôm rả, mong một năm mới ấm no, đoàn kết. Đối với những vị khách may mắn được tham gia bữa ăn, họ như lạc vào một thế giới ẩm thực đầy màu sắc, say đắm trong hương men rượu cần và hương thơm dịu ngọt của lá yao, càng thêm yêu mến văn hóa ẩm thực độc đáo của người Ê Đê.

Ngoài các lễ hội truyền thống như Ramadam, người Chăm ở Ninh Thuận, An Giang và nhiều địa phương khác cũng đón Tết Nguyên đán cùng người Kinh. Trong mâm cỗ Tết của người Chăm, những món ăn truyền thống như cà ri, cà púa, phú ku (tung lò mò), và cơm nị luôn giữ vị trí quan trọng. Đây không chỉ là dịp để thưởng thức ẩm thực mà còn là cơ hội để giáo dục con cháu, nhìn lại một năm đã qua và đặt mục tiêu cho năm mới.

Tết Nguyên đán đã trở thành một sự kiện quan trọng trong năm của người Chăm. Không chỉ là dịp sum họp gia đình, Tết còn thể hiện tình đoàn kết, gắn bó giữa các dân tộc anh em trên dải đất Việt Nam, tạo nên một không khí ấm áp, nghĩa tình.

Người Tày ở Cao Bằng dành cả năm để chuẩn bị cho mâm cỗ Tết thịnh soạn. Những thửa lúa nếp được chăm chút tỉ mỉ, gà thiến được vỗ béo bằng thóc ngô, và lợn đen được nuôi riêng chỉ dành cho ngày Tết. Sự cầu kỳ trong từng món ăn không chỉ thể hiện ở hương vị mà còn ở sự hội tụ văn hóa đặc trưng của dân tộc.

Ngày gói bánh và mổ lợn được xem là ngày tất niên, ngày sum họp của đại gia đình. Dù ở đâu, các thành viên đều cố gắng về nhà để cùng gói bánh, chuẩn bị mâm cỗ dâng lên tổ tiên, cầu mong một năm mới bình an, may mắn. Mâm cúng được bày trên lá chuối với các món như rượu, xôi trắng đồ trứng kiến, thịt lợn, thịt gà, cá suối đồ nõn chuối, bánh trưng, và bánh gio (bánh chì).

Trong không khí xuân rộn ràng, những điệu xòe cùng tiếng chiêng, tiếng trống vang lên, mang đậm bản sắc văn hóa Tày và gửi gắm những điều tốt đẹp cho năm mới.

Cộng đồng người Hoa ở Việt Nam có nền ẩm thực đa dạng và phong phú, với những món ăn truyền thống như xá xíu, khâu nhục, lợn quay, sủi cảo, và bánh tổ. Sủi cảo, một món ăn đậm chất Trung Hoa, được làm từ nhiều loại nhân như thịt lợn, thịt bò, tôm, thịt gà, và cả rau củ. Người Hoa thường ăn sủi cảo vào bữa tất niên với mong muốn năm mới gặp nhiều may mắn.

Món khâu nhục cũng là một đặc sản không thể thiếu trong ngày Tết. Miếng thịt mềm tan trong miệng, hòa quyện với hương vị đa dạng từ các loại gia vị, khiến người thưởng thức phải xuýt xoa. Đây là món ăn thường được dùng để đãi khách quý, thể hiện sự hiếu khách và ấm áp trong những bữa cơm đoàn viên.

Tết cổ truyền của người Khmer Nam Bộ, gọi là Chôl Chnăm Thmây (ngày thay năm cũ sang năm mới) hay còn gọi là ''Lễ chịu tuổi'', được tổ chức từ ngày 14 đến 16 tháng 4 dương lịch hàng năm. Trong những dịp lễ quan trọng như Sen Dolta, Oóc-om-bóc hay Tết Chôl Chnăm Thmây, người Khmer thường chuẩn bị nhiều món ăn truyền thống, đặc biệt là các loại bánh như bánh rế, bánh tét, bánh quai vạc, bánh bông lan, và bánh num kha mos. Những món ăn này không chỉ dùng để dâng cúng tổ tiên mà còn là dịp để gia đình quây quần, cùng thưởng thức.

Văn hóa ẩm thực của người Khmer rất phong phú và đa dạng, thể hiện sự hòa hợp giữa con người và thiên nhiên. Họ chọn lựa nguyên liệu từ tự nhiên, chế biến thành những món ăn độc đáo, mang đậm bản sắc văn hóa. Qua thời gian, những nét đẹp ẩm thực này vẫn được gìn giữ và lưu truyền qua nhiều thế hệ.

Người Kinh chiếm 85,3% dân số cả nước, sinh sống và làm việc trải dài từ Bắc vào Nam. Tết của người Kinh là nét đẹp văn hóa đặc trưng của dân tộc Việt Nam, với nhiều phong tục truyền thống mang ý nghĩa sâu sắc, cầu mong một năm mới bình an, thịnh vượng và may mắn.

Dân tộc Kinh có nhiều món ăn ngon, chiếm đa số trong 54 dân tộc anh em. Mâm cỗ Tết truyền thống của người Kinh không thể thiếu các món quen thuộc như: bánh tét, bánh chưng, dưa hành, củ kiệu, thịt đông, nem, giò, xôi, gà luộc, canh măng,… Đây là những món ăn truyền thống dễ làm, mang đậm hương vị Việt.

Ẩm thực người Kinh tuy khác nhau theo vùng miền nhưng vẫn có sự tương đồng, hài hòa, tạo nên phong cách ẩm thực thống nhất và độc đáo. Những nét đẹp văn hóa ẩm thực này cần được lưu giữ và phát huy để làm phong phú thêm bức tranh đa sắc của các dân tộc Việt Nam.

Khác với Tết Nguyên đán của người Kinh, Tết của người Mông diễn ra sớm hơn một tháng và kéo dài suốt thời gian đó. Mỗi độ Xuân về, khi hoa đào, hoa mận nở rộ khắp núi rừng Tây Bắc, tiếng khèn vang lên rộn rã, báo hiệu mùa Tết cổ truyền của đồng bào Mông đã đến.

Ẩm thực ngày Tết của người Mông chủ yếu gồm bánh dày, thịt gà, thịt lợn. Trong ba ngày Tết chính, mỗi gia đình đều đốt củi, giữ bếp lửa cháy liên tục để giữ ấm, xua đuổi tà ma và cầu mong bình an, may mắn. Các vật dụng trong nhà cũng được “mặc áo mới” để đón Tết. Mâm cỗ cúng của người Mông thường có một chiếc bánh dày to, làm từ gạo nếp nương. Xôi nóng được giã nhuyễn trong máng gỗ, sau đó phết lòng đỏ trứng gà lên bề mặt bánh.
Theo quan niệm của người Mông, bánh dày tròn tượng trưng cho Mặt Trăng và Mặt Trời, là món ăn chính trong suốt tháng Tết.

Dân tộc Nùng sống chủ yếu ở vùng núi cao, gắn bó mật thiết với thiên nhiên và có tập quán canh tác tự cung tự cấp. Trước đây, người Nùng chủ yếu hái lượm, săn bắt và tự trồng trọt, chăn nuôi để tạo ra nguồn thực phẩm. Qua thời gian, họ đã sáng tạo ra nhiều món ăn độc đáo, tạo nên nét riêng biệt. Ngày nay, một số món ăn của người Nùng đã trở thành đặc sản du lịch nổi tiếng tại Lạng Sơn, nơi có đông người Nùng sinh sống.

Khác với người Kinh, người Nùng không cúng tiễn ông Công, ông Táo về trời, nhưng Tết của họ vẫn rất đầy đủ và nhộn nhịp. Người Nùng thường sống xen kẽ với người Tày, và trong dịp Tết, bánh chưng là món không thể thiếu.

Ngoài ra, bánh khảo (hay còn gọi là bánh cao) được gói trong giấy màu sắc cũng là món ăn truyền thống. Gia chủ tự chuẩn bị và mời khách thưởng thức, đồng thời thể hiện tài nghệ của mình qua món bánh này. Một món ăn khác không thể bỏ qua là xôi ngũ sắc, với năm màu sắc rực rỡ: xanh, vàng, đỏ, tím, trắng... làm cho ngày Tết thêm phần tươi vui, hứa hẹn một năm mới đầy may mắn và hạnh phúc.