Top 12 Hoạt Động Tết Truyền Thống Không Thể Thiếu Tại Việt Nam

Tết cổ truyền Việt Nam là dịp đặc biệt nhất trong năm, mang đến niềm vui và sự mong chờ cho mọi người. Đây là thời điểm gia đình sum họp, trao nhau những lời chúc ý nghĩa và những món quà Tết đầy tình cảm.

Sáng mồng Một Tết, còn gọi là ngày Chính đán, con cháu tập trung tại nhà tộc trưởng để dâng lễ Tổ Tiên và chúc Tết ông bà, các bậc huynh trưởng. Theo truyền thống, mỗi dịp Tết đến, mọi người đều tăng thêm một tuổi. Vì vậy, ngày mồng Một Tết cũng là dịp con cháu "chúc thọ" ông bà và các bậc cao niên (ngày xưa, nhiều cụ không nhớ rõ ngày sinh nên chỉ biết Tết đến là thêm một tuổi).

Thăm viếng họ hàng là dịp để gắn kết tình cảm gia đình. Những lời chúc Tết thường xoay quanh sức khỏe, tài lộc, may mắn và thành công. Đối với những người gặp rủi ro năm cũ, lời chúc thường là "tai qua nạn khỏi" hoặc "của đi thay người", thể hiện niềm tin rằng trong khó khăn vẫn có thể tìm thấy điều tốt lành.

Thăm hỏi hàng xóm và những gia đình sống gần là cách để chúc nhau những điều tốt đẹp đầu năm. Những chuyến thăm này giúp xóa tan mọi hiểu lầm, khúc mắc của năm cũ và cùng nhau đón năm mới vui vẻ. Ghé thăm bạn bè, đồng nghiệp và người thân cũng là dịp để gắn kết tình cảm, giúp mối quan hệ trở nên gần gũi hơn.

Lì xì: Người lớn thường tặng trẻ em tiền được bọc trong bao giấy đỏ, gọi là "lì xì", kèm theo lời chúc ăn no, chóng lớn. Theo truyền thuyết Trung Quốc, trong bao lì xì có 8 đồng tiền (tượng trưng cho Bát Tiên) được đặt dưới gối trẻ để xua đuổi tà ma, vì ma quỷ sợ màu đỏ.

Theo truyền thuyết: Ngày xưa, có một con yêu quái thường xuất hiện vào đêm Giao thừa, khiến trẻ em khóc thét và bị ốm sau đó. Một cặp vợ chồng mới sinh con đã được 8 vị tiên giúp đỡ bằng cách hóa thành 8 đồng tiền, bọc trong giấy đỏ và đặt dưới gối đứa trẻ. Khi yêu quái xuất hiện, ánh sáng từ đồng tiền đã xua đuổi nó. Tiền mừng tuổi còn gọi là "Tiền mở hàng", thường là số tiền lẻ, ngụ ý sẽ sinh sôi, nảy nở.

Ngày mồng 4 tháng Giêng, theo lịch cổ, là ngày con nước. Trong ngày này, người Việt thường làm lễ cúng tổ tiên đã về ăn Tết cùng con cháu và đốt vàng mã để người đã khuất có thêm tiền vốn đầu năm, phù hộ cho con cháu làm ăn phát đạt. Ở nhiều vùng Đồng bằng Bắc Bộ, còn có tục hát chèo đò để tiễn tổ tiên trở về thế giới bên kia.

Tục hóa vàng diễn ra vào ngày mồng 4 hoặc mồng 5, nhiều gia đình vẫn giữ truyền thống làm cơm cúng và đốt vàng mã, gửi lời cầu nguyện cho một năm mới đầy may mắn. Theo nhà sử học Dương Trung Quốc, tục hóa vàng bắt nguồn từ tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên, với vật phẩm hóa vàng thường gắn liền với đời sống hàng ngày, thể hiện sự gần gũi giữa thế giới vô hình và dương gian. Ngày mồng 4 và mồng 5 tháng Giêng cũng được coi là ngày không tốt, nên người ta thường kiêng xuất hành.

Cây nêu ngày Tết được dựng từ 23 tháng Chạp và hạ xuống vào ngày mùng 7 Tết Nguyên Đán. Cây nêu không chỉ là biểu tượng của Tết mà còn có ý nghĩa trừ tà, bảo vệ gia đình khỏi ma quỷ quấy phá. Gia đình chuẩn bị mâm cơm cúng với đầy đủ lễ vật như rượu, nhang, hoa quả, gạo, muối, tiền vàng và sớ để làm lễ tạ. Lễ vật được bày biện đầy đủ ngoài trời, gia chủ thắp hương, khấn vái tổ tiên trước rồi mới tiến hành lễ ngoài trời. Lễ khai hạ là nét đẹp văn hóa, thể hiện tâm linh và lòng biết ơn của người Việt.

Ngày mồng 7 tháng Giêng (hoặc mồng 6) là ngày cuối cùng của Tết Nguyên Đán. Trong ngày này, người Việt làm lễ hạ Cây nêu, gọi là lễ Khai hạ, đánh dấu kết thúc Tết và bắt đầu công việc năm mới từ ngày mồng 8 hoặc mồng 9 tháng Giêng. Đây là dịp để cảm tạ trời đất, thần linh và tổ tiên đã phù hộ trong năm qua.

Đi chùa đầu năm là nét đẹp văn hóa tâm linh của người Việt, thể hiện mong ước một năm mới an lành, hạnh phúc. Đây cũng là dịp để tỏ lòng thành kính với Đức Phật và tổ tiên, đồng thời gột rửa những điều không may của năm cũ, đón nhận những điều tốt đẹp cho năm mới.

Việc đi chùa không chỉ mang ý nghĩa tâm linh mà còn giúp tâm hồn trở nên thanh tịnh, nhẹ nhàng hơn. Đây là cơ hội để mỗi người tự nhìn lại bản thân, chuẩn bị tinh thần và năng lượng tích cực cho một năm mới tràn đầy hy vọng.

Bày mâm ngũ quả là nét đẹp truyền thống không thể thiếu trong ngày Tết của người Việt. Theo quan niệm dân gian, Tết là dịp ông bà, tổ tiên về sum họp cùng con cháu, vì vậy, mâm ngũ quả được chuẩn bị chu đáo để bày biện trên bàn thờ gia tiên, thể hiện lòng thành kính.

Mỗi vùng miền có cách chọn trái cây khác nhau. Miền Bắc thường chọn 5 loại quả với 5 màu sắc tượng trưng cho ngũ hành, trong khi miền Nam ưu tiên các loại quả như mãng cầu, đu đủ, dừa, xoài để cầu mong sung túc, may mắn. Dù khác biệt, mâm ngũ quả đều mang ý nghĩa cầu chúc một năm mới an lành, hạnh phúc.

Cúng ông Táo là nghi lễ quan trọng trong dịp Tết cổ truyền, diễn ra vào ngày 23 tháng Chạp hàng năm. Theo phong tục, gia đình sẽ dọn dẹp sạch sẽ gian bếp và chuẩn bị mâm cúng với cá chép, tượng trưng cho phương tiện đưa ông Táo về trời báo cáo việc tốt xấu của gia đình trong năm qua.

Người Việt tin rằng, ông Táo sẽ mang những lời cầu nguyện của gia chủ lên thiên đình, mong được ông Trời ban cho bình an, may mắn trong năm mới. Đây cũng là dịp để mọi người thể hiện lòng thành kính và hy vọng về một năm mới tốt lành.

Giao thừa là khoảnh khắc thiêng liêng đánh dấu sự chuyển giao giữa năm cũ và năm mới. Trong thời khắc này, các thành viên trong gia đình thường dành cho nhau những lời chúc tốt đẹp nhất. Con cháu chúc Tết ông bà, cha mẹ bằng những món quà ý nghĩa và những bao lì xì đỏ thắm, cầu mong tài lộc và may mắn.

Dịp này, pháo hoa thường được bắn ở những địa điểm rộng rãi, thoáng mát. Tại các thành phố lớn, pháo hoa được bắn theo quy định của nhà nước. Các gia đình cũng tiến hành lễ cúng giao thừa (lễ trừ tịch) với hai hình thức: cúng trong nhà và cúng ngoài trời.

Ngày mồng Một tháng Giêng là ngày Tân niên đầu tiên và quan trọng nhất trong dịp Tết. Người Việt thường không ra khỏi nhà vào sáng sớm, chỉ bày cỗ cúng Tân niên, ăn tiệc và chúc tụng nhau trong gia đình. Những người đã tách khỏi cha mẹ sẽ đến chúc Tết cha theo tục: Mồng Một Tết cha.

Ngày mồng Hai tháng Giêng là ngày cúng lễ tại gia vào sáng sớm, sau đó chúc Tết mẹ theo tục Mồng Hai Tết mẹ. Đàn ông chuẩn bị lập gia đình còn phải đến nhà cha mẹ vợ tương lai để chúc Tết theo tục Đi sêu.

Ngày mồng Ba tháng Giêng là ngày học trò đến chúc Tết thầy dạy học theo tục Mồng Ba Tết thầy. Trong ba ngày này, người ta thường đi thăm viếng, hỏi thăm nhau về những việc đã làm trong năm cũ và dự định cho năm mới.

Với người Công giáo Việt Nam, ba ngày đầu năm họ thường dự thánh lễ tại nhà thờ: mồng Một cầu bình an, mồng Hai cầu cho tổ tiên, ông bà, và mồng Ba cầu cho công việc năm mới thuận lợi.

Xông đất (hay đạp đất, mở hàng) là tục lệ lâu đời của người Việt. Nhiều người tin rằng ngày Mồng Một sẽ quyết định vận may cả năm. Ngay sau giao thừa, người đầu tiên bước vào nhà với lời chúc năm mới được coi là người xông đất. Người này thường được chọn kỹ càng, thường là người vui vẻ, thành đạt, và hợp tuổi với gia chủ. Họ chỉ đến thăm và chúc Tết trong khoảng 5-10 phút, mong mọi việc trong năm của gia chủ sẽ suôn sẻ.

Cách chọn tuổi xông đất:
Tuổi Giáp hợp Kỷ, kỵ Canh – Mậu.
Tuổi Ất hợp Canh, kỵ Tân – Kỷ.
Tuổi Bính hợp Tân, kỵ Nhâm – Canh.
Tuổi Đinh hợp Nhâm, kỵ Quý – Tân.
Tuổi Mậu hợp Quý, kỵ Giáp – Nhâm.
Tuổi Kỷ hợp Giáp, kỵ Ất – Quý.
Tuổi Canh hợp Ất, kỵ Bính – Giáp.
Tuổi Tân hợp Bính, kỵ Đinh – Ất.
Tuổi Nhâm hợp Đinh, kỵ Mậu – Bính.
Tuổi Quý hợp Mậu, kỵ Kỷ – Đinh.

Người xông đất vui vì làm việc phước, gia chủ cũng hạnh phúc vì tin năm mới sẽ may mắn. Xưa kia, người ta chọn người xông đất dựa trên tuổi hợp với gia chủ, thường là người có học hoặc làm quan.

Xuất hành là lần ra khỏi nhà đầu tiên trong năm, thường được thực hiện vào ngày tốt đầu tiên của năm mới để tìm may mắn. Người ta chọn ngày, giờ Hoàng đạo và hướng tốt để gặp quý thần, tài thần. Ở miền Bắc, sau khi lễ bái tại chùa hoặc đền, người Việt có tục hái lộc, bẻ một cành cây nhỏ như đa, đề, si... mang về nhà để cầu may. Cành lộc thường được cắm trên bàn thờ. Khác với miền Bắc, miền Trung không có tục này, nên cây cối ở đền chùa vẫn xanh tốt suốt mùa xuân.

Tuy nhiên, tục hái lộc ngày nay gây nhiều tranh cãi. Một số người cho rằng hái lộc có thể mang "vong" (linh hồn) về nhà, gây xui xẻo nếu là "vong" xấu. Ngoài ra, việc hái lộc quá mức có thể làm hỏng cây xanh, ảnh hưởng đến môi trường và cảnh quan đô thị. Thậm chí, có trường hợp tranh cướp lộc ở những nơi nhạy cảm như ngân hàng, phản ánh mặt xấu trong văn hóa ứng xử.

Vào ngày đầu năm, người ta còn quan sát hướng gió để đoán vận may:

• Gió Nam: đại hạn;
• Gió Tây: loạn lạc, cướp bóc;
• Gió Tây Nam: dịch bệnh;
• Gió Bắc: được mùa vừa phải;
• Gió Tây Bắc: được mùa đỗ, đậu;
• Gió Đông: lụt lớn.